یافتن کوه های «یخ‌فشان» بر روی «پلوتو» !
- دسته: اخبار
- منتشر شده در چهارشنبه, 20 آبان 1394 07:42
دانشمندان با بهره از این نقشه ی رنگی مکان‌نگاری دریافتند که کوه های رایت و پیکار روی پلوتو به احتمال بسیار یخ‌فشان هستند. رنگ ها نشانگر پستی و بلندی سطحند، رنگ آبی پستی ها و رنگ قهوه ای بلندی ها را نشان می دهد. رنگ سبز هم سطح هایی با بلندی میانگین را می نمایاند.
گروه دانشمندان ماموریت نیوهورایزنز با بهره از یک نقشه ی مکان‌نگاری (توپوگرافی) که برجستگی ها و فرورفتگی های سطح پلوتو را در سه بُعد نشان می داد، آتشفشان هایی احتمالی را شناسایی کردند. کوه های پیکار و رایت بسیار گسترده اند -با پهنای دستکم ۱۶۰ کیلومتر- و دهانه هایی روی ستیغشان دارند. این دهانه ها همانند گودی هاییست که در برخی از آتشفشان های زمین دیده شده و زمانی پدید می آیند که قله ی آتشفشان پس از بیرون ریختن گدازه های زیرش، فرو می ریزد و گود می شود.
به گفته ی رابرت پاپالاردو، یک دانشمند سیاره ای در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا، اگر پلوتو به راستی یخ‌فشان هایی داشته باشد، پس یخ های گریزایی (فرّاری) که سطح آن پوشانده اند می توانند تقریبا آسان هم رو و هم درست زیر سطح آن روان شوند.
بیشتر بخش های سطح پلوتو با کوه های بلند و دشت های هموار یخی، از نظر زمین شناختی فعال است. همه ی این فعالیت ها نشانگر وجود گونه ای چشمه ی گرمایی در دل این سیاره ی کوتوله است که چیزهای درونش را به اندازه ی کافی برای روان شدن گرم نگه می دارد؛ بیش از همه احتمال می رود این چشمه، واپاشی پرتوزای (رادیواکتیو) عنصرهایی باشد که از روزگار پیدایش پلوتو در ۴.۵ میلیارد سال پیش به جا مانده اند.
ولی یخ‌فشان ها نیاز به گرمای کافی برای فرستادن برفاب از ژرفای درون پلوتو و روان کردن آن بر سطحش دارند. در تریتون، کشش گرانشی نپتون باعث کش و قوس این ماه شده و به اندازه ی کافی گرمای اصطکاکی تولید می کند که یخ‌فشان ها را برپا نگه دارد. این را کارلی هاوت، یک دانشمند سیاره ای از بنیاد پژوهشی جنوب باختر در بولدر کلرادو و از اعضای گروه نیوهورایزنز می گوید. هنوز روشن نیست که آیا پلوتو هم گرمای درونی کافی برای نگه داشتن یخ‌فشان ها دارد یا نه.
توضیح های احتمالی دیگری هم برای کوه های رایت و پیکار ارایه شده از جمله فعالیت زمین‌ساختی (تکتونیکی) که ربطی به آتشفشان ندارد. به گفته ی پاپالاردو، گانیمد، ماه سیاره ی مشتری هم ساختارهایی یخ‌فشان-مانند دارد که هنوز به خوبی شناخته نشده اند.
حل معمای جَوی؟
در این نشست، اعضای گروه پرده از یافته های تازه ی دیگری نیز درباره ی پلوتو برداشتند. یکی از آن ها پاسخی احتمالی به یکی از بزرگ ترین معماهایی بود که نیوهورایز از همان آغاز با آن روبرو شد: فشردگی جو پلوتو چقدر است؟
پیش از رسیدن نیوهورایز به پلوتو در روز ۱۴ ژوییه، پژوهشگران روی زمین با گذشتن پلوتو از برابر یک ستاره ی نزدیک و چگونگی کاهش و افزایش نور آن ستاره، فشار جَو پلوتو در فراز ده ها کیلومتری سطح را اندازه گرفتند. خود نیوهورایزنز با رسیدن به پلوتو از روشی همانند بهره گرفت و فشار نزدیک سطح پلوتو را هم اندازه گرفت. داده های این فضاپیما، فشاری روی سطح را نشان می داد که بسیار کمتر از چیزی بود که با برون‌یابی از سنجش لایه های بالاتر جو انتظار می رفت.
اکنون به نظر می رسد که این اختلاف ظاهری راه حلی یافته. به گفته ی رندی گلدستون، یکی از اعضای نیوهورایزنز از دفتر سن آنتونیوی بنیاد پژوهشی جنوب باختر، چنین پیداست که جو پلوتو در فرازهای بالاتر، تنُک تر و سردتر از چشمداشت هاست. پژوهشگران با بهره از مدل های دمایی که روش برون‌یابی فشار در سطح از فشار در فراز بالا را توضیح می دهند، توانستند آن ها را با هم هماهنگ کنند.
منبع: یک ستاره در هفت آسمان